مادربررد یکی از حیاتی‌ترین اجزای کامپیوتر است. مدیریت همه‌ی اجزای کامپیوتر، از پردازنده و کارت گرافیک گرفته تا توزیع برق و حافظه‌ی داخلی برعهده مادربرد استد. اگر کامپیوتر شما کندتر از حد معمول کار می‌کند و تمام راه‌های ممکن از جمله: پاک کردن کش، نصب مجدد یا پاکسازی سیستم عامل، تغییر رم و پردازنده را انتجام داده‌اید اما به نتیجه نرسیدید این احتمال وجود دارد که مادربورد، عامل این کندی باشد. خوشبختانه، چند روش برای بازگرداندن مادربرد شما به حالت عادی وجود دارد در غیر اینصورت با مشورت یک متخصص و حاصل شدن اطمینان، می‌بایست بفکر مادربرد جدید باشید. با ما همراه باشید تا با مراحل این فرآیند آشنا شوید.
بازنشانی بایوس یا UEFI
اورکلاک کردن مادربرد و تغییراتی که باعث می‌شود استانداردهای اصلی مادربرد تغییر کنند، گاهی باعث ایجاد مشکلاتی در کامپیوتر شما می‌شوند. اگر اورکلاک را بیش از حد استاندارد انجام دهید و یا تنظیماتی را فعال کنید که سخت‌افزار شما با آن سازگار نیست. به احتمال زیاد سیستم شما ناپایدار می‌شود و نمی‌تواند از مرحله‌ی POST عبور کند یا حتی روشن شود!
در این صورت نیاز است تنظیمات بایوس سیستم خود را به حالت استاندارد اولیه بازگردانید. دو روش کلی برای بازنشانی بایوس وجود دارد:
بازنشانی بایوس از طریق منوی تنظیمات UEFI
روش بازنشانی بایوس از طریق تنظیمات UEFI یکی از ساده‌ترین روش‌ها است که در اکثر موارد نیز به خوبی جواب می‌دهد. برای این کار می‌بایست مراحل زیر را طی کنید:
1- کامپیوتر خود را ری‌استارت کنید.
2- هنگام بوت شدن، به طور مکرر، کلید مربوطه برای ورود به بایوس را فشار دهید. این کلید در هر برند متفاوت است. اما معمولاً Del، F2، F12 یا Esc است.
3- هنگامی که به قسمت تنظیمات بایوس وارد شدید، به دنبال گزینه ای با عنوان “Reset” یا “Default” بگردید. این گزینه ممکن است در منوی “Exit” یا “Setup” باشد.
4- نوع بازنشانی را انتخاب کنید. دو نوع بازنشانی وجود دارد:
- Load Setup Defaults: این گزینه تنظیمات بایوس را به مقادیر پیش فرض کارخانه بازنشانی می کند، اما اطلاعات ذخیره شده CMOS را پاک نمی کند.
- Clear CMOS: این گزینه تمام تنظیمات بایوس و اطلاعات ذخیره شده CMOS را پاک می کند.
5- تنظیمات خود را ذخیره کرده و از بایوس خارج شوید. کامپیوتر شما دوباره راه‌اندازی می‌شود و بایوس UEFI به تنظیمات پیش فرض بازمی‌گردد.
بازنشانی بایوس با استفاده از جامپر CMOS
اگر نمی‌توانید به بایوس یا UEFI با استفاده از روش اول دسترسی پیدا کنید، می‌توانید از جامپر CMOS برای بازنشانی بایوس استفاده کنید.
نکات مهم:
- قبل از بازنشانی بایوس UEFI، حتماً از اطلاعات مهم خود نسخه پشتیبان تهیه کنید. بازنشانی بایوس می‌تواند تنظیمات ذخیره شده CMOS را پاک کند، که شامل تنظیمات مربوط به درایوها، اورکلاک و سایر اجزای سیستم شما است.
- قبل از انجام این کار، دفترچه راهنمای مادربرد خود را برای یافتن محل جامپر CMOS و نحوه استفاده از آن مطالعه کنید. اقدامات اشتباه می‌تواند به مادربرد شما آسیب برساند.
مراحل زیر را دنبال کنید:
1- کامپیوتر خود را خاموش کنید و کابل برق را از آن جدا کنید.
2- درب کیس کامپیوتر خود را باز کنید.
3- جامپر CMOS را روی مادربرد خود پیدا کنید. جامپر CMOS معمولاً یک باتری کوچک گرد یا یک مجموعه از دو یا سه پین است.
4- موقعیت فعلی جامپر را بخاطر بسپارید. سپس، جامپر را برای چند ثانیه به موقعیت دیگری حرکت دهید.
5- جامپر را به موقعیت اصلی خود برگردانید.
6- کابل برق را به کامپیوتر خود وصل کنید و آن را روشن کنید.
7- کامپیوتر شما دوباره راه‌اندازی می‌شود و بایوس UEFI به تنظیمات پیش فرض بازمی‌گردد.
بررسی اتصال کابل‌های برق
اگر کامپیوتر شما به هیچ وجه روشن نمی‌شود، یکی از مراحل عیب یابی بررسی اتصالات کابل برق است.
1- مطمئن شوید که کابل برق به طور کامل به پریز و کامپیوتر وصل شده باشد. اتصالات شُل می‌تواند باعث قطعی برق مقطعی یا کامل شود.
2- از کابل برق و پریز برق دیگری استفاده کنید. ممکن است مشکل از خود کابل یا پریز برق باشد.
3- اگر کامپیوتر شما دارای منابع تغذیه مختلف است، لازم است تا تک تک آن‌ها را بررسی کنید.
4- اتصالات داخلی کامپیوتر را بررسی کنید. مطمئن شوید که همه کابل‌های برق به طور کامل به مادربرد، کارت گرافیک و سایر اجزا متصل شده باشند.
بررسی صحت نصب قطعات مادربرد
یکی دیگر از دلایل هم تصویر در کامپیوتر می‌تواند نقص در نصب و یا اتصال قطعات باشد، نصب نادرست قطعات، می‌تواند باعث اختلال در عملکرد مادربرد شود. این موضوع در بهترین حالت، منجر به ناپایداری سیستم و در بدترین حالت منجر به عدم بوت شدن آن می‌شود.
رم، کارت گرافیک، پردازنده و هر کارت اضافی که داشته باشید، در صورت نصب نادرست می‌توانند باعث ایجاد این مشکلات شوند، بنابراین بررسی و اطمینان از نصب صحیح آن‌ها ضروری است.
جلوگیری از اتصال کوتاه یا Short Circuit
مادربردها پر از خازن‌ها و اتصالات لحیم‌شده‌ای هستند که وظیفه‌ی هدایت داده و برق از یک قسمت برد به قسمت دیگر را بر عهده دارند. همانطور که شاید متوجه شده باشید، مادربردها به وسیله‌ی تعدادی پایه (Standoff) که حدود یک‌چهارم اینچ ضخامت دارند، از کیس کامپیوتر فاصله می‌گیرند. دلیل این امر این است که در صورت تماس مادربرد با سایر اجزای فلزی، اتصال کوتاه (Short Circuit) رخ ندهد. زیرا اتصال کوتاه، باعث خرابی سیستم و یا حتی آسیب دیدن قطعات مادربرد می‌شود.
مادربردی که دچار اتصال کوتاه یا Short Circuit می‌شود، ممکن است روشن شود و بلافاصله دوباره خاموش شود، یا ممکن است بوت شود اما به صورت ناگهانی با نمایش صفحه آبی و یا ریست ناگهانی خاموش شود. بنابراین لازم است تا نحوه نصب مادربورد خود را بررسی کنید. مطمئن شوید که از پایه‌هایی استفاده کرده‌اید که مادربرد را از تماس با بدنه کیس دور نگه می‌دارد و هیچ قسمتی از مادربرد با بدنه آن اتصال ندارد. همچنین، بررسی کنید که محافظ روی برد تمام سیم‌های داخلی سالم هستند و روی برد خراشی وجود ندارد.
اگر هنوز مطمئن نیستید که اتصالی وجود دارد، کلیه قطعات را از کیس خارج کرده و دوباره آن را سرهم کنید.
بررسی کانکتورهای پنل جلویی
دکمه‌ی پاور روی کیس کامپیوتر به همراه سایر کانکتورهای پنل جلو مانند دکمه‌های ری‌استارت، چراغ‌های LED برق و چراغ‌های فعالیت هارد درایو، از طریق یک سیم نازک دو پین به مادربورد متصل می‌شوند. اگر این اتصال قطع شده باشد، مادربورد هرگز فرمان روشن شدن را با فشردن دکمه‌ی پاور دریافت نمی‌کند.
سیم‌های پنل جلو را تا مادربورد دنبال کنید و مطمئن شوید که اتصالات دکمه‌ی پاور (با علامت + و -) به درستی وصل شده‌اند. در صورت تردید، همه آن‌ها را جدا کرده و دوباره وصل کنید.
BIOS یا Firmware خود را به‌روزرسانی کنید
بایوس و Firmware، کامپیوتر شما را به سیستم‌عامل متصل می‌کنند. اگر این میان‌افزار با پردازنده یا قطعه‌ی دیگری که نصب کرده‌اید سازگار نباشد، کامپیوتر روشن نخواهد شد.
نصب آخرین بروزرسانی بایوس به طور معمول پایداری سیستم را بهبود بخشیده و قابلیت‌های جدیدی را اضافه می‌کنند. بنابراین، اگر با مشکل مادربرد مواجه هستید، بروزرسانی میان‌افزار مادربرد شما ممکن است راه‌حل مفیدی باشد.
نکات مهم برای جلوگیری از خرابی مادربرد
برای محافظت از مادربرد خود در برابر آسیب و افزایش طول عمر آن، می‌توانید اقدامات پیشگیرانه زیر را انجام دهید:
محافظت در برابر نوسانات الکتریکی
– محافظ برق با کیفیت: محافظ برق با جذب ولتاژهای اضافی، می‌تواند از مادربرد شما در برابر نوسانات ولتاژ و شوک های الکتریکی محافظت کند.
– منبع تغذیه با توان مناسب: منبع تغذیه با توان مناسب، ولتاژ پایدار را به مادربرد شما ارائه می‌دهد و از گرم شدن بیش از حد آن جلوگیری می‌کند.
– اتصال چندین دستگاه به یک پریز برق: اتصال چندین دستگاه پرمصرف به یک پریز می‌تواند باعث افت ولتاژ و نوسانات الکتریکی شود.
– کابل کشی برق را چک کنید: از سالم بودن و عدم نقص در سیم کشی برق منزل یا محل کار خود اطمینان حاصل کنید.
جلوگیری از گرم شدن بیش از حد مادربرد
– گرد و غبار را از مادربرد و فن کیس کامپیوتر خود پاک کنید: تجمع گرد و غبار می‌تواند جریان هوا را مسدود کرده و باعث گرم شدن بیش از حد مادربرد شود.
– از فن‌های اضافی در کیس کامپیوتر استفاده کنید: استفاده از فن‌های بیشتر می‌تواند به گردش بهتر هوا در داخل کیس و خنک شدن مادربرد کمک کند.
– مسیریابی کابل ها را به درستی انجام دهید: کابل‌ها را به گونه‌ای مرتب کنید که جریان هوا را مسدود نکنند.
– از نرم افزارهای نظارت بر دما استفاده کنید: از نرم افزارهای مناسب برای نظارت بر دمای مادربرد و سایر اجزای کامپیوتر خود استفاده کنید.
– درجه حرارت محیط را خنک نگه دارید: از قرار دادن کامپیوتر در معرض نور مستقیم خورشید یا محیط های گرم خودداری کنید.
محافظت در برابر دود سیگار و عطرها
دود سیگار و عطرها هر دو می‌توانند برای مادربرد مضر باشند، به خصوص اگر به طور مرتب در معرض آن‌ها قرار بگیرند.
– دود سیگار حاوی ذرات مضری است که می‌تواند روی مادربرد رسوب کند و باعث ایجاد اتصالات کوتاه و خوردگی شود. این ذرات همچنین می‌توانند جریان هوا را مسدود کرده و باعث گرم شدن بیش از حد مادربرد شوند.
– عطرها حاوی مواد شیمیایی هستند که می‌توانند به مرور زمان به روکش محافظ مادربرد آسیب برسانند. این مواد شیمیایی همچنین می‌توانند باعث خوردگی اتصالات فلزی روی مادربرد شوند. همچنین اسپری عطر به طور مستقیم به سمت کیس کامپیوتر می‌تواند به طور بالقوه به مادربرد آسیب برساند.
نتیجه‌گیری
در این مقاله، ضمن بررسی علل شایع خرابی مادربرد، به ارائه راه‌حل‌های کاربردی برای پیشگیری از این مشکلات و افزایش طول عمر این قطعه ارزشمند پرداختیم. با رعایت این نکات ساده، می‌توانید طول عمر مادربرد خود را افزایش داده و از صرف هزینه‌های اضافی برای تعمیر یا تعویض آن جلوگیری کنید.
